Gemeenten hebben regelmatig te maken met discussies over het eigendom van gemeentegrond, bijvoorbeeld wanneer het snippergroen betreft. De vraag die in veel gevallen speelt is of een partij die het eigendom van grond claimt, door verjaring eigenaar is geworden. In januari 2023 heeft de Hoge Raad hierover een arrest gewezen, waarin de lijn uit het arrest Heusden/Erven X uit 2017 is bevestigd.
Eigendomsverkrijging door verjaring
Stel dat partij X een stuk grond van de gemeente in bezit neemt (dus voor zichzelf gaat houden), is/wordt hij dan eigenaar van de grond? Dit hangt af van verschillende factoren.
Is partij X te goeder trouw? Oftewel, mocht hij op objectieve gronden menen dat hij eigenaar is geworden van de grond? Zo ja, dan geldt een verjaringstermijn van 10 jaren waarin het bezit door partij X (of zijn rechtsvoorganger(s)) onafgebroken moet zijn uitgevoerd. Daarna is partij X door verkrijgende verjaring eigenaar geworden van de grond (3:99 BW). Dit zal echter niet snel aan de orde zijn, omdat goede trouw in deze situatie zelden wordt aangenomen.
Indien partij X niet te goeder trouw was, dan geldt dat partij X na een verjaringstermijn van 20 jaren eigenaar wordt van de grond (bevrijdende verjaring), ook al was zijn bezit dus niet te goeder trouw (art. 3:105 BW jo. art. 3:314 lid 2 jo. 3:306 BW).
Staat de gemeente in het laatste geval met lege handen? Nee.
Vordering uit onrechtmatige daad
In 2017 heeft de Hoge Raad een belangrijk arrest hierover gewezen (gemeente Heusden/Erven X). Hierin oordeelde de Hoge Raad dat degene die zijn eigendom heeft verloren door bevrijdende verjaring (lees: de gemeente), mogelijk een vordering uit onrechtmatige daad heeft tegen de bezitter 'te kwader trouw' die eigenaar is geworden (lees: partij X). De rechter kan partij X dan veroordelen om bij wijze van schadevergoeding 'in natura' het stuk grond in eigendom aan de gemeente over te dragen.
Hoge Raad arrest
Onlangs speelde opnieuw een zaak bij de Hoge Raad over bevrijdende verjaring (HR 20 januari 2023, ECLI:NL:HR:2023:62). In deze zaak betogen eisers dat de Hoge Raad moet terugkomen op het arrest gemeente Heusden/Erven X. De Hoge Raad ziet hiervoor echter geen aanleiding. Het blijft dus mogelijk om via een vordering uit onrechtmatige daad de eigendomsoverdracht van een stuk grond te vorderen, waarvan het eigendom is verloren door bevrijdende verjaring.
Voor onrechtmatig handelen is wel vereist dat de verkrijger te kwader trouw was. De Hoge Raad bevestigt dat het enkele feit dat (in de betreffende casus) de verkrijgers wisten dat de strook grond tot het buurperceel behoorde op het moment dat zij het in bezit namen, meebrengt dat sprake is van 'kwader trouw' en dus van onrechtmatig handelen.
Terug naar het voorbeeld, indien partij X op de hoogte was van het feit dat de grond niet zijn eigendom was op het moment dat hij de grond in bezit nam, kan de gemeente op grond van onrechtmatige daad vorderen dat partij X de betreffende grond in eigendom moet overdragen aan de gemeente, mits ook is voldaan aan de overige vereisten voor onrechtmatige daad. Let op, voor deze vordering geldt ook een verjaringstermijn van vijf jaren die aanvangt op het moment dat de gemeente bekend is met haar eigendomsverlies en met de daardoor aansprakelijke persoon. Daarnaast verjaart deze vordering in ieder geval twintig jaar na voltooiing van de verjaringstermijn voor bevrijdende verjaring.
Marianne ten Feld-Sprik
|
