| Onderwijshuisvesting door gemeenten |
Het recht op onderwijs wordt in Nederland (indirect) beschermd door de Leerplichtwet en artikel 23 Grondwet. Artikel 23 Grondwet bepaalt dat het onderwijs ‘een voorwerp van aanhoudende zorg der regering’ is. Daar waar artikel 23 Grondwet en de leerplichtwet bepalen dat er een recht/plicht op onderwijs bestaat, bestaan er ook specifieke onderwijswetten die nadere regels bevatten omtrent de verantwoordelijkheden van de overheid.
Eén van die verantwoordelijkheden van de overheid is de huisvesting van scholen. Een belangrijke vraag daarbij is wie het eigendom van een schoolgebouw heeft en of dit eigendom ook door de andere partij overgenomen/teruggenomen kan worden (economisch claimrecht). Ten aanzien van het eigendom van schoolgebouwen zal rekening gehouden moeten worden met het civiele recht, bestuursrecht en de specifieke wetgeving voor het funderend onderwijs.
Rol van de overheid
Uitgangspunt in de wet is dat er geen scholen in stand worden gehouden of uitgaven voor een school worden gedaan ten laste van een andere openbare kas dan die van het Rijk. Dit maakt dat het Rijk in beginsel de verantwoordelijkheid heeft voor de bekostiging van het onderwijs. Daar staat echter tegenover dat ook de gemeenten een rol hebben. De rol van de gemeenten ziet bijvoorbeeld op de huisvesting van scholen.
Het (juridisch) eigendom
Nadat de gemeente heeft gezorgd voor de huisvesting van een school in een schoolgebouw, verkrijgt het bevoegd gezag van de schoolinstelling in beginsel het (juridisch) eigendom van het schoolgebouw. Het bevoegd gezag van de schoolinstelling heeft aldus het juridisch eigendom van het schoolgebouw in twee situaties:
- Het bevoegd gezag is direct juridisch eigenaar van de school als zij zelf heeft opgetreden als bouwheer van het schoolgebouw en de gemeente de middelen voor de bouw beschikbaar heeft gesteld aan het bevoegd gezag.
- Het bevoegd gezag verkrijgt het eigendom van het schoolgebouw zodra het schoolgebouw door de gemeente is gerealiseerd of huisvesting is vastgesteld.
Naast de twee hiervoor genoemde situaties, zijn er ook situaties denkbaar waarbij het juridisch eigendom van het schoolgebouw bij de gemeente blijft liggen. Zo valt te denken aan de afwijkingsmogelijkheden die specifiek in de onderwijswetgeving staat genoemd.
Daarnaast geldt het uitgangspunt dat het juridisch eigendom van het schoolgebouw wordt overgedragen aan het bevoegd gezag van de zelfstandige rechtspersoon, niet als het gaat om zogenaamde ‘eigendomsscholen’. Dit zijn scholen die van oudsher niet zijn gehuisvest met publiek geld, maar door middel van eigen middelen van de schoolinstelling. Het bevoegd gezag van de schoolinstelling is in dat geval al volledig eigenaar van het schoolgebouw.
Het economisch claimrecht
Tegenover de juridische eigendom van een schoolgebouw staat het economisch eigendom/claimrecht van een schoolgebouw. Het economisch claimrecht van het schoolgebouw ligt - behoudens de uitzondering van de ‘eigendomsscholen’ - bij de gemeente. De beperkingsmogelijkheid op het eigendomsrecht van het bevoegd gezag wordt ook wel het ‘economisch claimrecht’ van de gemeente genoemd. Dit economisch claimrecht is verder uitgewerkt in artikel 110 Wet op het primair onderwijs en gelijkluidende regelingen in de Wvo 2020 en WEC.
Conclusie
Tegenover de sterke positie van het bevoegd gezag van de school ten aanzien van het verkrijgen van het (juridisch) eigendom van een schoolgebouw, staan de beschermingsvoorzieningen uit de onderwijswetgeving voor de overheid. Dit kan een geschil opleveren in opvatting tussen de verschillende partijen.
Mocht u vragen hebben over de onderwijshuisvesting van scholen, neem dan gerust contact op. Bel of mail met: ilse.vanderwoude@kienhuishoving.nl (088 – 480 40 42).
Ilse van der Woude |
|
|
|
|
|
|
