|
|
| Videogames hebben ook zwarte helden nodig |
Naam: Thomas de Willigen
Beroep: masterstudent New Media and Digital Culture, stagiair bij gemeente Leiden
Geboren: Leiden 1997
Karakter: Betrokken, sociaal, geïnteresseerd, passie voor gamen en schrijven
Motto: Het komt altijd goed
Masterstudent Thomas de Willigen (25) is een enthousiast online gamer, maar begon zich steeds meer te ergeren aan de racistische stereotypen die hij in de fantasywereld tegenkomt. De held is wit, de slechterik zwart en ‘primitief’. Hij ging op onderzoek uit en schrok van wat hij ontdekte. “Zo’n game vormt ongemerkt je wereldbeeld.”
Monsters en helden, bovennatuurlijke krachten, wonderbaarlijke reddingen; de fantasiewereld van games wijkt in bijna alles af van het ‘echte’ leven. Maar één ding is helaas vaak hetzelfde, ziet masterstudent (Religiewetenschappen en New Media and Digital Culture) Thomas de Willigen: het barst er van de raciale en koloniale stereotypen. De held en zijn helpers zijn wit en succesvol, de vijand bestaat uit slechteriken van kleur die het onderspit delven.
Witte held overwint
De Willigen, die studeert aan Universiteit Leiden, nam een van die games, GreedFall (2019), als onderwerp van zijn masterscriptie. Daarin neemt hij het spel onder de loep, waarin de (witte) held er met een vloot op uittrekt naar een afgelegen eiland. De eilandbevolking (van kleur) heeft een medicijn tegen een dodelijke ziekte die het moederland in zijn greep houdt. De zoektocht naar het medicijn leidt tot een hevige strijd met de eilandbewoners. “Het spel, met schepen die de wereld over varen om koloniën te stichten, verwijst op allerlei manieren naar ons eigen koloniale verleden”, legt De Willigen uit, “Denk bijvoorbeeld aan de reis van de Pilgrim Fathers die vanuit Leiden naar Amerika trokken en zich daar vestigden. Juist zo’n context biedt kansen om een keer een ánder verhaal te vertellen, zou je zeggen. Maar dat gebeurt niet. Sterker nog: zelfs als je als speler kiest voor het meest gunstige einde, komt de zwarte eilandbevolking er ellendig af en overwint de witte, westerse vloot.” En ja, dat vindt hij kwalijk: “Zo’n game vormt ongemerkt je wereldbeeld.”
Iedereen heeft een rolmodel nodig
GreedFall staat model voor bijna alle andere games. “Het begint er al mee dat je, wanneer je je hoofdpersoon samenstelt, niet eens de keus hebt om te kiezen voor een andere huiskleur dan wit”, zegt De Willigen. “Maar 5% van de videogames heeft een niet-witte hoofdpersoon.” Ook de klassieke ‘helper’ van de held, is standaard niet van kleur. Op allerlei manieren komen personages van kleur er minder gunstig vanaf. Zelfs in het team van de held sterft de niet-witte strijder altijd als eerste, merkte De Willigen. “Het is een vaste regel, the black person dies first.” Als gamer van kleur kun je je dus nooit identificeren met de held. “Een slechte zaak, want iedereen heeft rolmodellen nodig. Mensen die op je lijken, die dezelfde idealen hebben en met wie je je kunt vereenzelvigen.”
Bewustwording gaat stap voor stap
Dat uitgerekend hij, een witte gamer uit een open, maar gemiddeld middenklassegezin, geïnteresseerd zou raken in racistische en koloniale vooroordelen, lag niet voor de hand. Bij De Willigen ging de bewustwording stap voor stap. Tijdens colleges maakte hij bijvoorbeeld kennis met het begrip ‘othering’: anderen op subtiele manieren laten blijken dat ze niet bij jouw groep horen. Hoe het voelt om altijd ‘die ander’ te zijn, merkte Thomas zelf toen hij als toerist rondreisde in Japan. “Ik werd me enorm bewust van mezelf als witte westerling. In de grote steden viel het mee, maar daarbuiten gingen mensen bijvoorbeeld nadrukkelijk niet naast me zitten in de trein. Ik reisde samen met een vriendin die een aardig woordje Japans spreekt, en zij werd telkens met haast overdreven bewondering onthaald als ze iets in het Japans zei. Het Japans kent een speciaal woord voor ‘buitenlandse idioten’: baka gaijin. Japanners gaan er vaak automatisch vanuit dat je geen idee hebt. Niemand verwacht iets van je. Ik maakte dus – op kleine, persoonlijke schaal – mee wat wij hier in Nederland doen: een hele bevolkingsgroep wegzetten als ‘anders’ en minderwaardig .”
Kwestie van respect
Je hoeft verschillen niet te ontkennen, vindt hij. “Die zijn er nu eenmaal tussen mensen. Je mag ook kleur zien, het heeft geen zin om te zeggen dat je ‘kleurenblind’ bent. Ten eerste is het niet waar, maar verder ontken je dan dat iemand van kleur is, en daarmee ontken je een belangrijk deel van die persoon.” Zelf gaat De Willigen overigens ook nog wel eens “de mist in”, zoals hij het zelf noemt. Zo zit hij in een vrienden- en vriendinnengroep met studenten die gewend is over alles en iedereen harde grappen te maken, óók over die ene vriendin met een Surinaamse moeder. Het was een eyeopener voor hem toen ze op een dag vertelde hoe kwetsend ze dat vond. “Ik besefte toen pas”, zegt De Willigen, “dat wat voor mij grappig is, dat niet per se is voor iemand die al zijn hele leven dezelfde soort grappen moet aanhoren. Het argument ‘ik bedoelde het niet zo’ doet er niet toe. Die ander heeft er last van, dus daar houd je rekening mee. Het is een kwestie van respect.”
| Wie persoonlijke verhalen heeft of kent over het slavernijverleden in Leiden en die wil delen of een voorstel heeft voor de herdenking in 2023, kan contact opnemen met Peggy Wijntuin via: p.wijntuin@leiden.nl. |
|
|
|
|
|
