Miriam Goudsmit, klinisch psycholoog bij de afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie van OLVG heeft op 21 december haar proefschrift verdedigd aan de Universiteit van Amsterdam. Het proefschrift is getiteld: “Cognitive screening of low educated and illiterate older minority ethnic patients in a memory clinic setting”. Promotor is B. A. Schmand, hoogleraar Brain & Cognition en copromotor is Juliette Parlevliet, klinisch geriater in het AMC. Goudsmit concludeert dat het overbruggen van barrières in taal, cultuur en opleiding noodzakelijk zijn voor goede diagnostiek van dementie.

In 2020 waren er circa 930.000 ouderen met een migratieachtergrond (>55 jaar) in Nederland. Deze etnische minderheidsgroepen verouderen en daarom zal het aandeel mensen met dementie in deze groep zowel in Nederland als in Europa naar verwachting toenemen. Bij de cognitieve screening bij ouderen met een migratieachtergrond doen zich helaas moeilijkheden voor. Dit proefschrift is een chronologische verzameling van verschillende onderzoeksprojecten van de laatste 17 jaar. De meeste onderzoeken zijn uitgevoerd op de geriatrische dagkliniek van het Slotervaartziekenhuis (2004 tot 2019) en het OLVG (2019 tot nu). De uitkomsten van Goudsmit haar proefschrift zijn van groot belang voor de organisatie van dementie diagnostiek, vooral omdat in Nederland, maar ook in andere landen, er sprake is van een toenemende diversiteit aan patiënten. In de volgende alinea’s bespreken we Goudsmit haar proefschrift.

De grondgedachte voor het onderzoek dat ten grondslag ligt aan het proefschrift van Goudsmit was tweeledig. Het eerste doel was het aanpassen, valideren en/of ontwikkelen van geschikte cognitieve screeningsinstrumenten voor dementie (en MCI) voor een oudere etnische minderheid populatie. Om dit te doen heeft Goudsmit onderzoek gedaan naar de diagnostische nauwkeurigheid van vier instrumenten bij laagopgeleide of analfabete oudere allochtone mensen: de MMSE, CCD, RUDAS en de IQCODE. Het tweede doel was om ook de aanwezige symptomen en klinische kenmerken van patiënten uit etnische minderheden te beschrijven in hun eerste bezoek aan een geriatrische dagkliniek en deze te vergelijken met die van de meerderheid van de bevolking. Zie hieronder een samenvatting van de resultaten.
 

Mini Mental State Examination (MMSE)

In het eerste deel van Goudsmit haar proefschrift wordt de diagnostische nauwkeurigheid van de MMSE bij patiënten van Turkse en Marokkaanse afkomst onderzocht. Meer dan 60% van de patiënten had geen opleiding gegoten. De MMSE werd afgenomen met de hulp van een professionele tolk en de score werd gecorrigeerd voor gemiste items. De bevindingen laten zien dat de MMSE bij oudere migranten met een Turkse en Marokkaanse achtergrond van nut zijn, op voorwaarde dat de MMSE wordt afgenomen met hulp van een professionele tolk, de score wordt gecorrigeerd voor gemiste items én de cutoff score wordt verlaagd tot <18. Echter blijven sommige items die afhankelijk zijn van de geletterdheid een probleem bij analfabete mensen.


Cross-Cultural Dementia Screening (CCD)

Om te testen of de Cross-Cultural Dementia Screening (CCD), een screeningsbatterij waarmee bij niet-Nederlandssprekende ouderen wordt nagegaan of er sprake is van cognitieve stoornissen, in geheugen, executief functioneren, mentaal tempo, passend bij een dementiesyndroom, een cultuur-eerlijke test is, is de test afgenomen bij 54 mensen met waarschijnlijke dementie en zijn de uitslagen vergeleken met de uitslagen van de controlegroep. ROC en regressie analyses toonden aan dat de CCD een hoge voorspellende waarde heeft voor dementie (sensitiviteit: 85%; specificiteit: 89%). De onderzoekers concludeerden dat de CCD een veelbelovende nieuwe cognitieve screeningstest lijkt. Vanwege de afnametijd (ca. 30 minuten) en vereisten voor toediening en interpretatie door een psycholoog, is de CCD mogelijk niet geschikt als eerste stap cognitieve screeningstest voor alle instellingen.


RUDAS vs. MMSE

In een derde studie werden de diagnostische nauwkeurigheid van de Rowland Universal Dementia Assessment Scale (RUDAS) vergeleken met die van de MMSE bij ouderen met een migratie achtergrond. Analfabete of laagopgeleide oudere migranten hebben om verschillende redenen een hoger risico op het ontwikkelen van dementie. Echter is het tegelijkertijd zo dat het diagnosticeren van dementie in deze groep in de klinische praktijk moeilijker is omdat standaard cognitieve tests niet geschikt zijn. Nu zijn er de afgelopen jaren verschillende testen ontworpen die geschikter zijn voor het gebruik bij etnische minderheden en de enige korte dementie screeningstest is de Rowland Universal Dementia Assessment Scale (RUDAS). De RUDAS kan in 10 minuten worden afgenomen.

De bevindingen van deze studie laten zien dat de RUDAS nuttig is als cognitieve screeningstest voor cognitieve stoornissen en dementie in een bij mensen met een migratieachtergrond waar bijna de helft van de deelnemers analfabeet was. Goudsmit en collega’s beweren dat een standaard screeningstest voor dementie, zoals de MMSE, niet geschikt is voor alle populaties. De RUDAS is een screening die op maat is gemaakt voor cultureel en taalkundig diverse ouderen met een lage onderwijsniveau. Ook de Nederlandse versie van de RUDAS lijkt gemakkelijk toepasbaar en is vrij beschikbaar.


Questionnaire for Cognitive Decline in Elderly (IQCODE) & RUDAS

De IQCODE is een screeningstest voor het detecteren van dementie. Zij vraagt via een informant naar veranderingen in het dagelijks cognitief functioneren van de dementerende persoon in de afgelopen 10 jaar. In een volgend onderzoek werd de diagnostische nauwkeurigheid van de IQCODE onderzocht in een populatie van oudere niet-westerse migranten met een hoog percentage analfabetisme. Ook werd in dit onderzoek de diagnostische nauwkeurigheid van de IQCODE en de RUDAS samen onderzocht.

De resultaten laten zien dat de IQCODE een korte, gemakkelijk af te nemen vragenlijst is. In de studie van Goudsmid bij analfabete en laagopgeleide oudere migranten had de IQCODE een hoge diagnostische nauwkeurigheid en het toevoegen van RU-DAS-resultaten voegden enige voorspellende validiteit toe. In de klinische praktijk lijkt het gebruik van de IQCODE en RUDAS eenvoudig te implementeren in zowel de eerstelijnszorg als de tweedelijnszorg met allochtone en/of laagopgeleide ouderen.

In het laatste onderzoek van Goudsmit haar proefschrift worden de symptomen, demografische en klinische kenmerken van een groot aantal patiënten uit etnische minderheidsgroepen bij hun eerste bezoek aan een geriatrische dagkliniek vergeleken met die van autochtone (Nederlandse) patiënten in een case-controle studie. Dit onderzoek werd gedaan met de informatie van 415 patiënten uit etnische minderheidsgroepen, vooral van Marokkaanse, Turkse en Surinaamse afkomst, en 428 Nederlands autochtone patiënten. De resultaten laten zien dat etnische autochtone patiënten een verschillend profiel van psychiatrische en somatische comorbiditeit lieten zien. De patiënten uit de etnische minderheidsgroep waren jonger, hadden een langere duur van de symptomen en presenteerden zich mogelijk iets later in het beloop van de dementie dan de controles. Zowel de familieleden als de patiënten zelf, uitten meer neuropsychiatrische symptomen, vooral depressieve symptomen. De etnische migranten hadden meer somatische comorbiditeiten, vooral diabetes mellitus. Gezien de resultaten zouden clinici zich bewust moeten zijn van de jongere leeftijd bij presentatie en de hoge prevalentie van enkele specifieke risicofactoren voor dementie bij patiënten met etnische minderheden.